“Vẫn cứ cho hắn uống đi”

Nguyễn Đình Đăng

Jean-Louis-Ernest Meissonier (1815 – 1891) là hoạ sĩ người Pháp, nổi danh vì các bức tranh vẽ cảnh trận mạc thời Napoléon I. Trong số các bức tranh của ông có bức  sơn dầu nhỏ “Trợ giúp sau trận chiến“, được vẽ trên ván gỗ.

J.L.E. Messonier Trợ giúp sau trận chiến sơn dầu trên ván gỗ, 31 x 42 cm

Bức tranh không có gì đặc sắc về nghệ thuật này mô tả cảnh một tướng Pháp cưỡi ngựa đang nhìn người cận vệ của mình cho một thương binh bại trận uống. Bức tranh là minh hoạ trực tiếp cho bài thơ nổi tiếng “Sau trận chiến” của Victor Hugo (1802 – 1885).

Năm tôi lên 10 tuổi bố tôi đã bảo tôi học thuộc lòng bài thơ này ở nơi sơ tán để đọc cho mẹ tôi nghe khi gia đình đoàn tụ vào dịp cuối tuần tại Hà Nội (Thời sơ tán trong chiến tranh Việt Nam, chúng tôi theo trường bố tôi sơ tán một nơi, còn mẹ tôi sơ tán theo bệnh viện mẹ tôi công tác đến một nơi khác. Gia đình chỉ đoàn tụ khi thỉnh thoảng cùng về gặp nhau tại nhà chúng tôi ở Hà Nội 1 – 2 tuần một lần).

Tôi tạm dịch bài thơ sang tiếng Việt như sau:

Sau trận chiến

Victor Hugo

(Bản dịch của Nguyễn Đình Đăng)

Cha tôi người anh hùng có nụ cười hiền hậu [1],

Cùng độc nhất viên khinh kỵ [2] ông rất mực mến yêu

Bởi lòng dũng cảm lớn lao và vóc dáng to cao

Trên lưng ngựa rong ruổi buổi chiều sau trận mạc,

Trong màn đêm buông xuống chiến trường ngổn ngang xác chết.

Từ bóng tối ông như nghe khẽ động đâu đây.

Đó là một bại chiến binh Tây Ban Nha

Bê bết máu đang trườn trên vệ cỏ,

Rên rỉ, kiệt quệ, tái nhợt, chết đi quá nửa,

Miệng thều thào: “Cho tôi uống! Cho tôi uống làm ơn!“

Cha tôi mủi lòng, đưa viên khinh kỵ trung kiên

Bình rượu rum ông cột bên yên ngựa:

“Này, cho hắn uống, người thương binh khốn khổ.“

Nhưng đúng lúc viên sĩ quan cúi mình

Về phía y, tên Maure kia bỗng thình lình

Vung cây súng ngắn y vẫn còn ghì chặt

Nhằm trán cha tôi, hét lên: “Mẹ kiếp mày!” [3] rồi bắn.

Viên đạn sượt qua, hất mũ cha rơi

Và con tuấn mã loạng choạng bước lui,

“Vẫn cứ cho hắn uống đi“, cha tôi nói.

Nguyên văn tiếng Pháp:

Après la bataille

Victor Hugo

Mon père, ce héros au sourire si doux,
Suivi d’un seul housard qu’il aimait entre tous
Pour sa grande bravoure et pour sa haute taille,
Parcourait à cheval, le soir d’une bataille,
Le champ couvert de morts sur qui tombait la nuit.
Il lui sembla dans l’ombre entendre un faible bruit.
C’était un Espagnol de l’armée en déroute
Qui se traînait sanglant sur le bord de la route,
Râlant, brisé, livide, et mort plus qu’à moitié.
Et qui disait: “À boire! À boire par pitié!”
Mon père, ému, tendit à son housard fidèle
Une gourde de rhum qui pendait à sa selle,
Et dit: “Tiens, donne à boire à ce pauvre blessé.”
Tout à coup, au moment où le housard baissé
Se penchait vers lui, l’homme, une espèce de maure,
Saisit un pistolet qu’il étreignait encore,
Et vise au front mon père en criant: “Caramba!”
Le coup passa si près que le chapeau tomba
Et que le cheval fit un écart en arrière.
“Donne-lui tout de même à boire“, dit mon père.

17.02.2014

___________

Chú giải:

[1] Joseph Léopold Sigisbert Hugo (1774 – 1828), cha của Victor Hugo, là một tướng của Napoléon I trong chiến dịch chiếm Tây Ban Nha (1807 – 1814) và rất trung thành với Napoléon I.

[2] Sĩ quan khinh kỵ (housard) – kỵ sĩ hạng nhẹ có xuất xứ từ Hungary vào t.k. XV. Thời Napoléon I, khinh kỵ binh đóng vai trò quan trọng trong các trận đánh nhỏ và trinh sát. Danh tướng Ney của Napoléon I vốn xuất thân từ một sĩ quan khinh kỵ. Truyền thống sabrage – dùng gươm chém cổ chai để mở champagne – cũng từ các sĩ quan khinh kỵ binh thời Napoléon mà ra.

[3] Caramba – thán từ trong tiếng Tây Ban Nha biểu thị sự ngạc nhiên hay giận dữ.

Nhãn: Jean-Louis-Ernest Meissonier, Victor Hugo